Πέμπτη 7 Απριλίου 2016

Γιατί ο περισσότερος κόσμος προτιμά να ψηφίζει τους δημίους του;

Το ερώτημα δεν είναι καινούργιο. Ούτε αφορά μόνο στην Ελλάδα του σήμερα. Ίσως το "γιατί" μπορεί να το φωτίσει μια ιστορία από τις Δουλειές του Κυρίου Ιουλίου Καίσαρος του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ είναι ελάχιστα γνωστό και προσπαθεί μέσα από μια πιστή και συνεπή ιστορική αναφορά στη δημοκρατία της αρχαίας Ρώμης να εξηγήσει πολλά από τα φαινόμενα της εποχής του. Πολλά από τα φαινόμενα και της δικής μας εποχής.
Ένα από τα πιο ζωτικά προβλήματα της ολιγαρχικής δημοκρατίας στην αρχαία Ρώμη είναι το γιατί οι τεράστιες μάζες των προλεταρίων, δηλαδή των άνεργων ακτημόνων Ρωμαίων πολιτών, δεν μπορούσαν δια των εκλογών να επιβάλλουν τη θέλησή τους. Παρά το γεγονός ότι συνιστούσαν τη μεγάλη πλειοψηφία των Ρωμαίων πολιτών. Γιατί προτιμούσαν να σέρνονται πίσω από τους πιο πλούσιους πατρικίους για να τους πουλήσουν την ψήφο τους με αντάλλαγμα λίγο σικελικό σιτάρι και μερικά χάλκινα νομίσματα, αντί να επιβάλλουν την αναδιανομή της γης υπέρ τους.

Ο διάλογος που ακολουθεί από το έργο του Μπρεχτ δίνει μια απάντηση, που όσοι απ' εμάς έχουν ασχοληθεί με τη Ρώμη αυτής της εποχής την έχουν διαβάσει σ' όλους σχεδόν τους σημαντικούς ιστορικούς της περιόδου. Ο διάλογος είναι ανάμεσα στον αφηγητή και τον Αλέξανδρο, Έλληνα δούλο και βιβλιοθηκάριο του Ρωμαίου κροίσου Κράσσου, ο οποίος θεωρούνταν τότε στη Ρώμη ως ο πιο διαβασμένος και τιμιότερος άνθρωπος στην πόλη.
Η συζήτηση αφορούσε στον Κατιλίνα, ένα από τα πιο σεβαστά πρόσωπα στο λαό της Ρώμης, υπερασπιστής των κατατρεγμένων και κυρίως των ακτημόνων ανέργων, δηλαδή των προλεταρίων.
"Ο Κατιλίνας", είπε ήρεμα, "είναι το ζήτημα των ανέργων και το ζήτημα των ανέργων είναι το ζήτημα της γης. Ξέρετε τι είπε ο Τιβέριος Γράκχος πριν από εβδομήντα χρόνια;" Ψάρεψε με κάποιαν προσπάθεια ένα λεπτό βιβλιαράκι από τον βιβλιότοιχό του και μου διάβασε τα λόγια του μεγάλου δημάρχου:
"Τα άγρια ζώα, που ζουν στην Ιταλία, έχουν τις τρύπες τους. Καθένα ξέρει κάποια φωλιά, κάποιο κρησφύγετο. Μόνο οι άνθρωποι που πολεμούν και πεθαίνουν για την Ιταλία, δεν μπορούν να υπολογίζουν σε τίποτε άλλο παρά στον αέρα και το φως. Με γυναίκα και παιδιά βρίσκονται στο δρόμο αντί στο χωράφι. Οι στρατηλάτες ψεύδονται, όταν εξορκίζουν τους στρατιώτες πριν από τη μάχη να υπερασπιστούν εστία και τάφους, γιατί κανένας από τους περισσότερους Ρωμαίους δεν έχει εστία, κανείς ένα τάφο των προγόνων του. Μονάχα για την πολυτέλεια και τη δόξα άλλων πρέπει να χύσουν το αίμα τους και να πεθάνουν. Ονομάζονται κυρίαρχοι του κόσμου, χωρίς να είναι σε θέση να πουν πώς ένα κομμάτι γης είναι δικό τους."
Ξανάβαλε το βιβλιαράκι στη θέση του.
"Ο αγρότης" συνέχισε, "που τον πήραν από το χωράφι του για να νικήσει τους Καρχηδόνες, τους Ισπανούς και τους Σύρους, ηττάται μόλις επιστρέψει, από τους δούλους στους οποίους έχει μετατρέψει τους εχθρούς. Ο αγρός του πηγαίνει στους μεγάλους γαιοκτήμονες και ο ίδιος πηγαίνει πεζή στην πρωτεύουσα με τη φρούδα ελπίδα ότι θα του ρίξουν σικελικό σιτάρι στο σακουλάκι του για ελεημοσύνη. Μισό εκατομμύριο άνθρωποι ασφυκτιούν στα πεντακόσια εκτάρια γης που περιβάλλονται από το σερβινικό τείχος. Και ο κύριος Κικέρων κατάφερε να απορριφθεί το πρόγραμμα των δημοκρατικών για τον εποικισμό της Ιταλίας με τους ανέργους της πρωτεύουσας, υπενθυμίζοντας σ' αυτούς τους ίδιους τους ανέργους ότι, ως έποικοι, θα έχαναν τα τυχερά που παίρνουν στις εκλογές. Κι αυτοί, οι ταπεινωμένοι, οι δίχως ελπίδα, οι δυστυχείς, που ζουν πάντα με το φόβο της επαύριο, ψήφισαν πραγματικά κατά του εποικιστικού προγράμματος. Άκουσα ο ίδιος την ομιλία του Κικέρωνα. Ήταν σαν να προειδοποιούσε τις πόρνες της Σουμπούρα ότι, αν δεχτούν να τους χαρίσουν καπηλιά, δεν θάχαν πια καιρό να πουλήσουν το κορμί τους. Αλλά έτσι είναι, τους ξέρει αυτός κι ας μένει ο ίδιος σε πέντε βίλλες. Για μια χούφτα χάλκινα ψηφίζουν, αυτοί, οι κυρίαρχοι του κόσμου, κάθε εις βάρος τους νόμο. Και κάθε ευεργετικό νόμο τον ψηφίζουν πάλι για μια χούφτα χάλκινα. Το μέλλον τους είναι το δείπνο τους. Ο Κατιλίνας θα εκλεγεί, όχι αν υποσχεθεί γη αλλά αν μπορεί να πληρώσει τα τυχερά, δηλαδή να δωροδοκήσει."
"Θεωρείτε τότε ότι το ζήτημα της γης δεν είναι στην πραγματικότητα αποφασιστικό;" ρώτησα.
"Είναι", απάντησε χαμογελώντας," μονάχα που δεν πιστεύω ότι μπορεί να λυθεί με εκλογές."*
Από την ιστορία ξέρουμε ο Κατιλίνας παρά την αγάπη που είχε για το φτωχό λαό της Ρώμης και παρά την αγάπη που του είχε η φτωχολογιά, απέτυχε να εκλεγεί ως δήμαρχος. Τελικά, κατέληξε με ψευδείς προφάσεις σ' ένα κελί, όπου αυτός και οι πιο στενοί του σύντροφοι δολοφονούνται νύχτα από μπράβους του Κικέρωνα.
Στην επίσημη ιστορία της αρχαίας Ρώμης ο Κικέρωνας - αυτός ο μεγαλύτερος παλιάνθρωπος που γνώρισε η ιστορία της αρχαιότητας - έμεινε ως σύμβολο της δημοκρατίας, ενώ ο Κατιλίνας ως τρελός, υπερόπτης και σκοτεινός στασιαστής. Οι πατρίκιοι της Ρώμης μετά τη δολοφονία φρόντισαν να εξαφανίσουν κάθε πειστήριο του δικού τους εγκλήματος. Χρειάστηκαν κοντά 19 αιώνες για να ξεπλυθεί ιστορικά το όνομα του Κατιλίνα και του κινήματός του από τη λάσπη και τη συκοφαντία των δολοφόνων του.
Κάθε ομοιότητα με το σήμερα, δεν είναι συμπτωματική.
*Μπέρτολτ Μπρεχτ, Οι δουλειές του κυρίου Ιουλίου Καίσαρος, Αθήνα: Κριτική, 1988, σελ. 62-63. Μετάφραση Ιωσήφ Τερζιάν.

7 σχόλια:

  1. Πολύ ωραίο το κείμενο κ.Καζάκη και εκπαιδευτικό
    Θα λεγα πως οι ομοιότητες του τέλους της ρωμαϊκής "δημοκρατίας" με τα της εποχής μας είναι σαγηνευτικές - από τα λίγα που έχω διαβάσει κι εγώ.
    Θα ήθελα να ρωτήσω πάντως, ως μια υποσημείωση, πράγματι θεωρούνταν ο Κράσσος τίμιος; Έγινε πλούσιος - ο πλουσιότερος του τότε κόσμου - από την αδίσταχτη λεηλασία των περιουσιών των ηττημένων στους εμφύλιους πολέμους. Επίσης αγόραζε τα κτήρια στη Ρώμη που καίγονταν -αλλιώς δεν έσβηνε τη φωτιά!- και τα ανοικοδομούσε χρησιμοποιώντας συνεργείο από σκλάβους. Αν αυτός θεωρούνταν τίμιος στη Ρώμη, τι σημαίνει αυτό για τους Ρωμαίους... Ή ίσως ο Μπρέχτ να το είπε με κάποια ποιητική ειρωνία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ ενδιαφέροντες οι παραλληλισμοί της ιστοριας του Κατιλινα με το σήμερα, και ιδιαίτερα των προτάσεων του για εξαλειψη όλων των χρεών των πληβείων της αρχαίας Ρωμης. Ομως υπαρχει ενα λαθος. Γραφεις "Τελικά, κατέληξε με ψευδείς προφάσεις σ' ένα κελί, όπου αυτός και οι πιο στενοί του σύντροφοι δολοφονούνται νύχτα από μπράβους του Κικέρωνα." Ο Κατιλινας με τους συμμαχητές του σκοτωθηκε σε μάχη εξω απο την Pistoria στην Τοσκάνη εναντιον του Αντωνίου Υβριδα, και μάλιστα επεσε ηρωικά πολεμώντας στην πρώτη γραμμή. Ο ιστορικός Σαλλουστιος (Sallust) στα "χρονικά του πολέμου του Κατιλίνα" υπερθεματιζει το θαρρος και την γενναιότητα αυτου και των συμαχητών του σε αυτη τη μάχη. Να εισαι καλά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αγαπητέ Δημήτρη, Ελπίζω να μην πρέπει να περάσουν άλλοι 19 αιώνες για να καταλάβουν οι άνθρωποι ποιοί είναι στο ΕΠαΜ σήμερα και ποιός ο ρόλος τους!
    Δυστυχώς, ή ευτυχώς, ο λαός πάντα αναζητά ηγέτες, ανθρώπους , ή κινήματα,δύναμης με τους οποίους νά ταυτίζεται. Έτσι είναι η ζωή! Η ζωή ΔΕΝ ήταν ούτε θα είναι ποτέ θα είναι δίκαιη. Μερικοί μπορούν άλλοι δεν μπορούν.
    Μαθαίνουμε από αρχαιολόγους ότι ο πολιτισμός μάλλον αναπτύχθηκε επειδή στην αρχαιότητα υπήρχαν ηγέτες (cult of the Big men), τους οποίους οι λαοί φοβόντουσαν αλλά και λάτρευαν και υπηρετούσαν. Πολλοί από αυτούς τους ηγέτες μπορεί να ήταν νάρκισσοι και εγωμανείς, αλλά είχαν χάρισμα και δύναμη που οι περισσότεροι άλλοι δεν είχαν. Ο κάθε ηγέτης μιας περιοχής οργάνωνε κάθε τόσο ένα μεγάλο πάρτι, μια γιορτή! Όλη η σοδειά του χρόνου και τα καλύτερα ζώα θυσιαζόντουσαν για να γίνει αυτό το ετήσιο πάρτι, και όλος ο λαός της περιοχής δούλευε όλον το χρόνο για να γίνει το καλύτερο πάρτι. Ήταν θέμα 'τιμής', για κάθε ηγέτη να ξεπεράσει τους άλλους ηγέτες με το να οργανώσει την καλύτερη γιορτή.
    Έτσι υποστηρίζουν κάποιοι αρχαιολόγοι ότι γεννήθηκαν οι πολιτισμοί και οι μόδες και οι αξίες. Δεν ήταν για τα απαραίτητα προς το ζειν αλλά για την χλιδή, για την μόστρα και το θεαθήναι. Τα κοσμήματα, οι διάφορες τέχνες, αν και έξοχες, αναπτύχθηκαν μπορεί να πει κανείς απο τη ματαιότητα! ("vanity, vanity, all is vanity!").
    Μα αυτά τα ίδια δεν λατρεύουν και οι μάζες σήμερα? Τους αστέρες, την χλιδή και τα πάρτι. Θέλουν ηγέτη δυνατό και ας είναικαι κακός. Αναρωτιέμαι υπήρχαν ποτέ καλοί ηγέτες ή τους σκότωσαν όλους? Νομίζω υπάρχουν παραδείγματα καλών ηγετών.
    Αν περιμένουμε σήμερα από τον λαό από μόνο του να ξυπνήσει και να ρίξει τους δήμιους του θα περιμένουμε .... μέχρι που θα είναι πολύ αργά. Σήμερα η Ελλάδα πεθαίνει και χάνεται. Δεν υπάρχει άλλο χρόνος πιά. Πρέπει να συγκεντρωθεί μια κριτική μάζα, λίγων χιλιάδων ανθρώπων που θα βγούν δυναμικά και θα είναι σε θέση να αναλάβουν την δύναμη που θα τους δίνει ο λαός. Θα αναζητούν την υπευθυνότητα, και έτσι θα κερδίζουν τις καρδιές των όλων.
    Το ΕΠαΜ πρέπει να αναδείξει δυνατούς ηγέτες με τους οποίους οι μάζες να μπορούν να ταυτιστούν για να ρίξουν το σαθρό καθεστώς. Δεν πρέπει βέβαια αυτοί οι ίδιοι να είναι το ίδιο σαθροί όπως αυτούς στην βουλή σήμερα, αλλά πατριώτες που να το λεει η καρδιά τους! Κα πρέπει να εκπέμπουν δύναμη και να μην είναι καλοκάγαθοι, (με την έννοια του ότι ο καθένας μπορεί να τους εκμεταλλεύεται),αλλιώς θα χαρακτηρίζονται ως γραφικοί. Το πιο σημαντικό είναι να πιστεύουν στον εαυτό τους τόσο πολύ ώστε ο λαός να μπορεί να στηριχτεί πάνω τους και να ταυτιστεί μαζί τους. Όχι να λένε (όπως το ΚΚΕ) εμείς θα δώσουμε την εξουσία πίσω στον λαό...
    Μα αφού ο λαός ΔΕΝ θέλει την εξουσία και την δύναμη! Θέλει κάποιον καπετάνιο να τους πει τι θα κάνει για να τον ακολουθήσουν και να του δώσουν την υπευθυνότητα τους! Ευτυχώς ή δυστυχώς έτσι πιστεύω ότι είναι τα πράγματα. Θέλει και δόλο! Αφού μέχρι και ο Βούδας για να δελεάσει τους ανθρώπους να μπουν στον δρόμο της αρετής του δελέασε με δήθεν πνευματικές δυνάμεις)
    http://www.age-of-the-sage.org/.../parable_burning_house...
    Πάντα θα υπάρχουν οι ραγιάδες. Γιατί τον ραγιά δεν τον ενδιαφέρει σε ποιόν θα ανοίκει. Πάντα θα είναι ραγιάς. Μην περιμένετε ξαφνικά λοιπόν όλοι οι ραγιάδες να γίνουν σκεπτόμενοι αυτοδημιούργητοι άνθρωποι που αναζητούν την ελευθερία ...
    Αυτό που μπορεί να γίνει όμως είναι ένα κίνημα από ξύπνιους ανθρώπους με σταθερό σκοπό να διεκδικήσουν τα δικά τους πατριωτικά συμφέροντα και να έχουν την δύναμη ώστε οι πολλοί να μπορούν να στηριχθούν πάνω τους, επειδή αυτοί θα είναι ηγέτες, θα έχουν ένα μεγάλο όνειρο, θα υπόσχονται συγκεκριμένα πράγματα και θα δίνουν πολύ σταθερή κατεύθυνση. Και έτσι όλοι, Η ΜΑΖΑ θα θέλουν να ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΟΥΝ μαζί τους.
    Όπως και στο παρακάτω βίντεο!
    https://www.youtube.com/watch?v=Aaxw4zbULMs&nohtml5=False
    https://www.youtube.com/watch?v=5v5eBf2KwF8...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. https://www.youtube.com/watch?v=LZDJUTYDiq8

      και εις αλλα με ΥΓΕΙΑ:Ολοι οι ακροδεξιοι εδω μεσα μαζευτηκαν τι αλλο θα διαβασουμε ηθελα ναξερα

      Διαγραφή
    2. Αν αυτός είναι ο πολιτισμός, σίγουρα δεν είναι ο πολιτισμός μας.
      Ας μην ξεχνάμε ότι το κάθε πράγμα είναι όπως το βλέπεις: και οι αρχαιολόγοι που λες αντανακλούν τη δική τους οπτική περί περί κοινωνίας και πολιτισμού στα ευρήματά τους - αν μη τι άλλο είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, δυστυχώς αντιεπιστημονικό, ανάμεσα στους επιστήμονες.
      Θα θελα να σου πω ότι αυτό που λες δεν ισχύει για τον απλούστατο λόγο ότι δεν μας βοηθάει, δεν είναι μια νοοτροπία ικανή να υποστηρίξει μια απτή αλλαγή, αντιθέτως θα μας πήγαινε πίσω. Και μην μπερδεύεις τους αρχηγούς με τους ηγέτες.
      ...Καλά τα λέει ο ΠολίτηςΧ.

      Διαγραφή
  4. "CALIGULA: Listen well. First measure: all the patricians, all people of the Empire who possess some wealth — small or large, it’s exactly the same thing — must compulsorily disin¬herit their children and instantly make their will in fa¬vour of the State.
    INTENDANT: But, Caesar…
    CALIGULA: I have not yet given you permission to speak. In propor¬tion to our requirements, we will put to death these per¬sons in the order of a list arbitrarily drawn up. Occasion¬ally we might modify this order, but always arbitrarily. And we will inherit.
    CAESONIA: (breaking away) What is the matter with you?
    CALIGULA: (imperturbably) In truth, the order of the executions won’t have any importance. Or rather, these executions have an equal importance, a thing which sweeps away that they have no point to them. Besides, they are equally guilty, one as much as the other. Furthermore I tell you that it’s no more immoral to steal directly from citizens than to slip indirect taxes into the price of commodities which they aren’t able to indulge in. To govern is to steal. Everybody knows that, but it is the manner of doing it. For my part, I will steal openly. That will make a change for you from small earnings. (Harshly to the intendant) You will execute these orders without delay. The testa¬ments will be signed in the course of the evening by ev¬ery resident of Rome; in a month at the latest by all the country people. Despatch some couriers.
    INTENDANT: Caesar, you’re not accounting for yourself…
    CALIGULA: Listen to me clearly, idiot. If the treasury is of impor¬tance, then human life hasn’t any. That is clear. All those who think like you must accept this reasoning and count their life for nothing since they value money as every¬thing. Besides I’ve decided to be logical and seeing that I have the power, you’re going to see what logic is going to cost you. I will exterminate the opponents and the op¬positions. If it’s necessary, I’ll start with you".
    Το ανωτέρω κείμενο είναι απόσπασμα από τον Καλλιγούλα του Καμύ (συγνώμη για τα αγγλικά). Προσωπικά δίνω έμφαση στο ότι ο Καλλιγούλας εξέδωσε την παραπάνω εντολή επειδή "αποφάσισε να εκλογικευτεί" και να κάνει ανοικτά αυτό που "ξέρουν όλοι", ότι δηλαδή οι κυβερνήσεις κλέβουν και σκοτώνουν (η θεωρία του παραλόγου του Καμύ στην καλύτερή της έκφραση).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλησπέρα,

    ο Ιούλιος Καίσαρας κατέκτησε την Γαλατία, έθεσε τις βάσεις για να γίνει η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το ισχυρότερο κράτος στον κόσμο. Ακόμα και αν έκανε ταξικές αδικίες, μεγάλωσε την πίττα για την χώρα του.

    Εδώ έχουμε την μεγαλύτερη συρρίκνωση οικονομίας μεταπολεμικά στον ανεπτυγμένο κόσμο και με την μεγαλύτερη διάρκεια. Μακάρι να είχαμε Ιούλιους Καίσαρες και Κικερώνες. Δυστυχώς η τωρινή ηγεσία είναι χειρότερη από τον Καλιγούλα και τον Νέρωνα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή